آربیتراژ چیست؟
آربیتراژ چیست؟
آربیتراژ کلمه ای فرانسوی است که در علم اقتصاد به معنی استفاده و سودگیری از تفاوت قیمت دو یا چند بازار است. با این تعریف شاید خیلی از تراکنش های مالی آربیتراژ محسوب شوند.
اما باید این نکته را در نظر گرفت که آربیتراژ به مجموعه ای از تراکنش های مالی گفته می شود که تحت هیچ حالتی موجب زیان نمی شوند و در یک حالت حداقل دارای سود هستند و به عبارتی معامله ای بدون ریسک است.
علاوه بر این برای اینکه بتوان یک معامله را آربیتراژ خواهند باید آن تعامل مالی خرید و فروش به صورت همزمان انجام شده باشد.
آربیتراژ در مبنا بعد زمانی، حاصل از اختلاف قیمت به علت تفاوت در موعد تحویل دارایی است که از ساده ترین مثال های آن می توان به تفاوت قیمت ها در بازار نقد نسبت به بازار آتی اشاره نمود.
هم اکنون بیشتر معاملات آربیتراژی بر همین اساس انجام می شوند و این مسئله موجب شده که بازار آتی طرفداران فراوانی داشته باشد. امروزه این نوع معامله به یکی از انگیزه های اصلی فعالیت سفته بازان و همچنین موتورهای محرک بازارهای سرمایه گذاری تبدیل شده است.
تعریف اصطلاح آربیتراژ در بورس
مفهوم آربیتراژ در بورس را می توان اینگونه تعریف کرد که اگر خرید و فروش همزمان یک دارایی به منظور کسب سود از اختلاف قیمت در دو یا چند بازار متفاوت صورت گیرد آربیتراژ محسوب می شود.
به عبارتی دیگر آربیتراژ زمانی رخ می دهد که کالایی در چند بازار و شرایط خاصی در دو قالب مختلف عرضه می شود و در هریک از این بازارها قیمت متفاوتی داشته باشند.
سود آربیتراژ چه زمانی حاصل می شود؟
این سود زمانی به دست می آید که یک کالای مشابه در دو قالب متفاوت یا دو بازار مختلف عرضه گردد ولی قیمت های متفاوتی داشته باشند.
در واقع به وجود آمدن آربیتراژ حاصل ناکارآمد بودن بازار می باشد و شرایطی را به وجود می آورد که سبب می شود قیمت کالاها نبست به به ارزش واقعی که دارند به میزان قابل توجهی منحرف گردد.
شرکت های بین المللی وجود دارند که سهام خود را در بورس چندین کشور ارائه می دهند و قیمت این سهام ها در بازار بورس کشورهای مختلف متفاوت است و موجب ایجاد آربیتراژ در بورس می گردد. در چنین شرایطی سرمایه گذارانی که از این اختلاف قیمت با خبر هستند سود کسب می کنند.
آربیتراژ در بازار نقدی
- بازار سهام جهانی
امروزه اکثر شرکت های بین المللی در بورس های بزرگ جهانی مشغول به فعالیت هستند و همین مسئله موجب شده که تمامی این بازاربه صورت یکپارچه به یکدیگر متصل شوند. گاهی اوقات در یک بازه زمانی کوتاه قیمت سهام در تمامی بازارهای بورس یکسان نیست. در چنین اوضاعی به علت بررسی پیوسته سرمایه گذاران و ارسال آنی سفارشات در حجم بالا فاصله قیمتی از بین می رود و بازار به تعادل می رسد.
- بازار ارز غیر رسمی ایران
از نمونه آربیتراژ در بورس ایران می توان به التهابات ارزی که در طی یک دهه اخیر شاهد آن ها هستیم اشاره نمود. هنگامی قیمت ارز دولتی و بازار آزاد اختلاف زیادی پیدا می کرد آربیتراژگران که همان دلالان ارزی هستند ارز سهمیه ای دولتی را خریده و آن را در بازار آزاد می فروشند.
علاوه بر این اختلاف نرخ ارزی که بین بازارهای منطقه ای وجود دارد شرایطی را فراهم کرده که این افراد از آن در جهت کسب سود استفاده نمایند.
اگر چه تفاوت نرخ بین بازار کشورهای همسایه همیشه وجود دارد اما در حالت عادی اختلاف بین قیمت ها چندان زیاد نیست و آربیتراژ ارز در این حالت نمی تواند صرفه اقتصادی چندانی داشته باشد.
این اقدام آسیب های فراوانی به نظام اقتصای کشور می زند و موجب خروج ارز از کشور خواهد شد.
به همین دلیل افرادی که به این فعالیت ها مشغول باشند تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند.
امروزه با توجه به افزایش تولید در سراسر دنیا، تجارت الکترونیک و حذف واسطه ها شرایطی را ایجاد شده که فرصت آربیتراژ در بازارهای نقدی بسیار کاهش یابد و بازارها تعادل قیمتی مناسبی داشته باشند.
- آربیتراژ در بازار آتی
خیلی از معاملات آربیتراژی در بستر بازار آتی صورت می گیرند، زیرا میان بازار نقد و آتی اختلاف قیمت زیادی وجود دارد.
در واقع چون قیمت دارایی مثل سهام در بازار آتی در مقایسه با قیمت آن در بازار نقد بیشتر است، این اختلاف قیمتی سبب می شود که اربیتراژ این دارایی سود قابل توجهی را به دنبال داشته باشد.
در چنین شرایطی معامله گران در بازار نقد دارایی را می خرند و بازار آتی با یک قرارداد معادل آن دارایی را می فروشند که موجب کسب سود ناخالص برای آن ها خواهد شد.
گاهی اوقات شرایط معکوس ایجاد می شود و قیمت نقدی بالاتر از نرخ بازار آتی خواهد بود و سرمایه گذاران در بازار آتی دو موقعیت معاملاتی خرید و فروش را همزمان انجام می دهند و یا اقدام به پیش خرید برای فروش در آینده می کنند که سود نصیب آن ها خواهد شد.
انواع آربیتراژ
- آربیتراژ فاصله ای
آربیتراژ فاصله ای ساده ترین نوع آربیتراژ است و در آن فرد در بازارهای جغرافیایی جداگانه به دنبال اختلاف قیمت ها می باشد.
فرض کنید اگر فروشنده اوراق قرضه در ویرجینیا اوراق را در ۱۲/۱۰۰۲۳ عرضه کند و در واشنگتن فروشنده دیگری همان اوراق را با ۱۵/۱۰۰۲۳ عرضه نماید، آربیتراژگر از این فرصت استفاده می کند و اوراق قرضه را از ویرجینیا خریداری نموده و در واشینگتن عرضه می نماید.
- آربیتراژ ادغام کننده
آبیتراژ ادغام در برگیرنده خرید و نگهداری سهام شرکت ها است و هدف از آن کسب عمده سهام شرکت می باشد. معمولا قیمت بازار شرکت هدف نسبت به قیمتی که شرکت خریدار ارائه می دهد خیلی کمتر است.
اختلاف قیمت بین این دو به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آن می توان به احتمال و زمان تحویل و میزان غالب نرخ بهره اشاره نمود.
هزینه های معاملات آربیتراژ
تفاوتی ندارد که آربیتراژ در بورس باشد و یا سایر بازارهای مالی در هر دو صورت باید هزینه های آن را در نظر گرفت و چون معاملاتی کم خطر محسوب می شوند نباید بیخیال هزینه های آن شد.
زیرا گاهی اوقات هزینه های این معامله به حدی بالا می رود که می تواند تمامی سود شما را از بین ببرد و گاها مواردی مشاهده شده که معاملات آربیتراژ حتی زیان نیز برای معامله گر به همراه داشته است.
سخن پایانی
در نهایت باید گفت که اگر تمامی بازارها کارا باشند به هیچ عنوان شرایط آربیتراژ ایجاد نخواهد شد. اما متاسفانه کارآمد بودن تمامی بازارها خیلی کم رخ می دهد.
البته باید این مسئله را نیز باید در نظر گرفت که اگر همیشه بین بازارهای مالی تفاوت قیمت وجود داشته باشد شرایط آربیتراژ و فرصت کسب سود ایجاد نمی شود.
