صرف سهام در بازار بورس

صرف سهام در بازار بورس

صرف سهام  در بازار بورس به معنای تفاوت قیمت اسمى و قیمت فروش یک سهم توسط شرکت است.

هنگامى که پذیره نویسى افزایش سرمایه بر اساس قیمت بازار سهم انجام مى شود اصطلاحاً گفته مى شود افزایش سرمایه از طریق صرف سهام انجام شده است.

در این صورت این اضافه ارزش حاصل شده (مازاد قیمت بازار به قیمت اسمى) در ترازنامه ذیل حسابى تحت عنوان صرف سهام نشان مى دهد.

بنابراین صرف سهام از محل افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید به قیمتى بیش از قیمت اسمى حاصل مى شود و از دیدگاه شرکت، جزء منابع تامین مالى محسوب مى شود.

در ماده ۱۶۰ قانون تجارت آمده است ،شرکت مى تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمى بفروشد یا اینکه مبلغى علاوه بر مبلغ اسمى سهم به عنوان اضافه ارزش سهم از خریدار دریافت کند.

شرکت مى تواند عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقداً بین صاحبان سهام سابق تقسیم کند یا در ازاى آن سهام جدید به صاحبان سهام سابق بدهد.

افزایش سرمایه با صرف سهام مى تواند با صدور حق تقدم خرید سهام یا سلب حق تقدم از سهامدار موجود و عرضه عمومى سهم همراه باشد .

معمولاً براى ایجاد جذابیت در پذیره نویسى، قیمت پذیره نویسى تا حدى کمتر از قیمت بازار یا همراه با تخفیف نسبت به قیمت بازار تعیین مى شود.

اما به هرحال به منظور تحقق کامل برنامه افزایش سرمایه با صرف،شرکت بایستى براى باقیمانده احتمالى سهام پذیره نویسى نشده شخص یا اشخاص حقیقى یا حقوقى را که قبلاً متعهد شده اند،معرفى کند.

پذیره نویسى سهام جدید در خارج از بورس انجام مى شود و به آن کارمزد تعلق نمى گیرد.

 مصارف صرف سهام

مصارف صرف سهام توسط شرکت ها مطابق ماده ۱۶۰ قانون تجارت به شرح زیر است:

۱- تقسیم نقدى صرف سهام بین سهامداران قبلى:

در این ارتباط لازم است شرکت به اطلاع صاحبان سهام برساند که سود نقدى توزیع شده از محل صرف سهام یا بازده سرمایه است نه از محل فعالیت عملیاتى و بازرگانى شرکت و با توزیع نقدى صرف سهام میان سهامداران قبلى چیزى جز افزایش سرمایه به قیمت اسمى نصیب شرکت نخواهد شد.

۲- توزیع سهام جدید میان سهامداران جدید به ازاى صرف سهام :

در این مورد برابر حساب صرف سهام، سهام جدید به قیمت اسمى منتشر و به سهامداران قبلى داده مى شود.

به نظر مى رسد پس از توزیع سهام جدید، نتیجه این نوع افزایش سرمایه براى شرکت برابر با افزایش سرمایه به قیمت اسمى است.

۳- انتقال صرف سهام به اندوخته شرکت :

در این مورد صرف سهام همانند سایر حساب هاى اندوخته شرکت ، ذیل حقوق صاحبان سهام قرار مى گیرد و متعلق به کلیه سهامداران اعم از قبلى و جدید مى شود.

این نوع مصرف صرف سهام مورد نظر و توجه شرکت ها و سازمان بورس است که با تامین مالى صرف سهام پشتوانه و بنیه مالى شرکت براى انجام طرح ها و پروژه ها و سرمایه گذارى قوى مى شود.

در گذشته در بازارهاى توسعه یافته مالى شرکت ها براى تامین مالى بلندمدت مورد نیاز براى اجراى طرح ها و پروژه هاى خود اقدام به افزایش سرمایه و انتشار سهام به قیمت اسمى مى کردند که از این رهگذر تنها به میزان قیمت اسمى هر سهم نصیب شرکت مى گردید و مازاد قیمت اسمى تا قیمت بازار نصیب سهامداران مى شد.

تامین نیاز مالی شرکتها:

از این رو شرکت ها براى تامین نیاز هاى مالى خود مجبور به افزایش پى در پى سرمایه و انتشار سهام در حجم زیاد بودند که این امر سبب کاهش EPS و رقیق شدن بیش از حد قیمت سهم در بازار مى شود.

طى دو دهه گذشته اکثر شرکت ها در بازارها به سمت افزایش سرمایه از طریق صرف سهام رفته اند تا تامین نیازهاى سرمایه اى خود را با کمترین افزایش تعداد سهام انجام دهند.

امروزه با توجه به مزیت ها و منافع افزایش سرمایه از طریق صرف سهام در بازار هاى توسعه یافته کمتر شرکتى یافت مى شود که افزایش سرمایه از طریق قیمت اسمى انجام دهد.

در ایران هرچند در قانون اصلاحیه مالیات ها مصوب ۱۳۸۰/۱۱/۲۷ اندوخته صرف سهام را مشمول مالیات مقطوع نیم درصدى کرده است اما تمام شرکت ها افزایش سرمایه را همچنان با قیمت اسمى انجام مى دهند.

به نظر مى رسد این اقدام به دلیل عدم آگاهى و شناخت شرکت ها از این نوع افزایش سرمایه و بعضاً ملاحظات خاص سهامدار عمده اصلى شرکت ها است که بعداً بیشتر به آن مى پردازیم.

با توجه به اینکه سهامداران عمده اغلب شرکت هاى حاضر در بورس اوراق بهادار تهران را اشخاص حقوقى شامل شرکت هاى سرمایه گذارى، سازمان ها، نهادها و… تشکیل مى دهند معمولاً اشخاص حقوقى کمتر با افزایش سرمایه از محل آورده نقدى به طور مطلق را در دستور کار قرار مى دهند.

مگر اینکه شرکت سرمایه پذیر فرصت هاى مطلوبى براى رشد دارا باشد یا نیازمند اصلاح ساختار مالى باشد. افزایش هاى سرمایه عمدتاً از محل مطالبات سهامداران نزد شرکت که همانا DPS است انجام مى شود.

ذى نفعان صرف سهام

انجام افزایش سرمایه از طریق صرف سهام جداى از روش هاى اجرایى و حسابدارى آن نیازمند وجود شرایط مناسب بازار، تامین نظر و منافع سهامداران و ویژگى ها و جذابیت هاى شرکت مربوط است به عبارت دیگر امکان پذیرشدن افزایش سرمایه با صرف سهام مستلزم تامین خواسته هاى ذى نفعان مربوط است که عبارتند از :

۱- شرکت :

شرکت ها علاقه مند هستند با کمترین سهام منتشره بیشترین تامین مالى بلندمدت بدون سررسید را انجام دهند و با اینکار بدون افزایش ریسک سهام شرکت، بر سودآورى و اعتبار شرکت بیفزایند.

۲- سهامدار عمده اصلى :

سهامدار اصلى شرکت که کنترل و مدیریت شرکت را در دست دارد بسیار علاقه مند است کنترل شرکت را همچنان حفظ کند و درصد سهام مدیریتى اش کاهش نیابد ،به ویژه زمانى که درصد سهام مدیریتى آنها شکننده و در حداقل ممکن براى مدیریت است.

ضمناً با افزایش سرمایه از طریق صرف سهام در اغلب موارد مجبور به آورده نقدى به شرکت نباشد.

۳- بازار سهام :

سهام مورد نظر باید در شرایط پذیره نویسى مورد اقبال بازار باشد. افزایش سرمایه با صرف سهام باید فرصتى را پیش روى بازار بگذارد .

دورنماى مثبتى از سودآورى بالقوه در آینده ، انتظارات مثبت از افزایش قیمت سهم و یا تخفیف مناسب در قیمت پذیره نویسى نسبت به قیمت بازار در بر داشته باشد.

۴- سهامداران جزء:

سهامداران جزء همواره به دنبال بازدهى بیشتر هستند بنابراین در پى این هستند که از محل صرف سهام بازدهى سریعى نصیبشان شود و نگرانى خاصى در کاهش درصد مالکیتشان در شرکت ندارند.

بنابراین تحقق افزایش سرمایه از طریق صرف سهام مستلزم پکیجى است که منافع همه ذى نفعان را به طور نسبى تامین کند و شرایط برنده _ برنده براى تمامى ذى نفعان برقرار کند.

ملاحظات ذى نفعان صرف سهام

۱- ملاحظات سهامدار اصلى :

به نظر مى رسد مهم ترین مولفه افزایش سرمایه با صرف خواست سهامدار اصلى است. در آن دسته شرکت هایى که درصد سهام مدیریتى شکننده و متزلزل است، سهامدار اصلى شرکت یک نگرانى کلى در این نوع افزایش سرمایه دارد و آن اینکه نگران از دست دادن کنترل شرکت است.

در صورتى که سهامدار اصلى برنامه اى براى مشارکت در افزایش سرمایه نداشته باشد درصد سهام مدیریتى اش کاهش مى یابد و احتمالاً کنترل شرکت را از دست مى دهد.

اما چنانچه این نگرانى سهامدار اصلى منتفى باشد و یا درصد سهام مدیریتى شرکت به طور مطلق در اختیار سهامدار اصلى بوده،بر شرکت تسلط داشته باشد هیچ گونه نگرانى در مورد افزایش سرمایه از ناحیه سهامدار اصلى وجود ندارد و حتى در صورت عدم مشارکت در افزایش سرمایه همچنان کنترل شرکت را در اختیار خواهد داشت.

۲- بازار سهام:

مسلماً هنگامى برنامه افزایش سرمایه با صرف با موفقیت انجام مى شود که شرایط بازار ، آن رشته صنعت و شرکت مربوط از دیدگاه سرمایه گذاران مثبت باشد یا به عبارت دیگر جو بازار داغ باشد.

در یک بازار رو به پایین که هر روز شاخص ها با افت مواجه هستند و دورنماى مثبتى در آن وجود ندارد یا چشم انداز خوبى براى سهم در بازار متصور نیست برنامه افزایش سرمایه با صرف کمتر با موفقیت قرین است.

بنابراین شرط موفقیت در افزایش سرمایه با صرف، وجود جو مثبت در بازار و سهم مورد نظر است.

۳- شرکت :

به هر حال جذابیت ها و ویژگى هاى شرکت، اقبال بازار و سرمایه گذاران را به آن سهم پدید مى آورد. و مهم ترین عامل جذابیت سهم پتانسیل رشد سودآورى و افزایش قیمت سهم در آینده است.

شرکت هایى که داراى پتانسیل رشد فزاینده و مزیت رقابتى هستند بیشتر مورد توجه بازار قرار دارند. اما در کنار این عوامل عامل نقدشوندگى سهم در بازار نیز از اهمیت ویژه اى برخوردار است.

نقدشوندگى بالا ،همواره سهم را در کانون توجه سرمایه گذاران قرار مى دهد.

البته باید در نظر داشت نسبت قیمت بازار به قیمت اسمى نیز گویاى ظرفیت افزایش سرمایه با صرف است .هر قدر نسبت قیمت بازار به قیمت اسمى بزرگتر باشد شرکت براى تامین نیازهاى مالى خود احتیاج کمترى به افزایش تعداد سهام خود خواهد داشت.

بنابراین نگرانى سهامدار اصلى شرکت به مراتب کمتر و افزایش سرمایه با صرف امکان پذیرتر مى شود.

هم اکنون بسیارى شرکت ها در بورس هستند که سهامدار اصلى آنها بالاتر از ۵۰ درصد سهام را داراست .

از طرفى نسبت قیمت بازار به قیمت اسمى بخش قابل توجهى از سهام بورس تهران بالاتر از ۵ است .

ضمن اینکه با توجه به ویژگى هاى مثبت و جذابیت هاى سهام، مورد اقبال بازار نیز هستند. بنابراین شروط لازم و کافى را براى افزایش سرمایه با صرف براى بسیارى شرکت ها مهیاست.

مزایاى افزایش سرمایه با صرف سهام

افزایش سرمایه با صرف چنانچه با هدف تامین مالى براى شرکت و تقویت بنیه مالى آن و انتقال صرف سهام به اندوخته ها انجام شود مزیت هاى بسیارى به شرح زیر در بر دارد:

۱- از دیدگاه بازار و سهامداران افزایش سرمایه با صرف از رقیق شدن قیمت سهم جلوگیرى مى کند

با وجود منابع قابل توجه صرف سهام در اختیار شرکت، رشد سودآورى و EPS شرکت مضاعف مى شود و این خود غنى شدن قیمت سهم و افزایش قیمت هاى قابل توجهى را براى سهامداران و کاهش ریسک سهم در بازار را در پى خواهد داشت.

۲- یکى از مهم ترین مزیت هاى صرف سهام، به کار گیرى آن براى اصلاح ساختار مالى شرکت ها است.

به ویژه در شرکت هاى دولتى خارج از بورس و شرکت هاى داراى پروژه هاى سرمایه گذارى که به دلیل قلت سرمایه ثبت شده از یک سو نیاز به اصلاح ساختار سرمایه دارند.

از سوى دیگر نیازمند منابع مالى سنگین براى پیشبرد طرح هاى توسعه هستند این نوع افزایش سرمایه بسیار توصیه مى شود.

۳- از دیدگاه شرکت افزایش سرمایه با صرف،یک منبع تامین مالى با ثبات و بدون سررسید معلوم تلقى مى شود و شرکت دغدغه تعهد باز پرداخت آن را ندارد.

۴- اندوخته صرف سهام ریسک ناشى از عدم توان بازپرداخت بدهى ها را کاهش مى دهد و این سبب افزایش اعتبار شرکت در بازار و صنعت مى شود.

۵- در نهایت پس از گذشت دوره اى شرکت مى تواند با تصویب مجمع اندوخته صرف سهام را به حساب سرمایه منتقل کند و به ازاى آن سهام جدید میان سهامداران توزیع کند.

معایب افزایش سرمایه با صرف سهام

۱- چنانچه سهامدار اصلى برنامه اى براى مشارکت در افزایش سرمایه نداشته باشد و با منافع آن در تعارض باشد به طورى که کنترل شرکت را از دست بدهد ، افزایش سرمایه محقق نمى شود.

۲- در صورت توزیع نقدى فورى صرف سهام یا انتشار سهام جدید میان سهامداران قبلى، این روش افزایش سرمایه مشابه افزایش سرمایه به قیمت اسمى مى شود و با توجه به کاهش قیمت سهم پس از مجمع به میزان ارزش حق تقدم کلیه مزیت هاى مترتب بر آن خنثى مى شود.

۳- با توجه به لزوم تعهد اشخاص حقیقى یا حقوقى براى خرید سهام پذیره نویسى نشده، ممکن است در مواردى هیچ شخصى حاضر به این کار نباشد.

بنابراین با توجه به نکات ذکر شده، افزایش سرمایه با صرف سهام زمانى امکان پذیر است که میان منافع همه ذى نفعان تعادل برقرار شود و زمانى داراى فواید قابل توجه اى براى ذى نفعان خواهد بود که مبلغ حاصل از صرف سهام به اندوخته هاى شرکت منتقل شود.

نکته :

شرکت با سرمایه گذارى این منابع در دسترس بر سودآورى شرکت بیفزاید یا در صورت تصویب توزیع نقدى صرف سهام یا انتشار سهام جدید ما به ازاى آن، حداقل دو سال اندوخته صرف سهام در حساب یادشده نگه داشته شود تا شرکت با استفاده از آن بتواند بر توان سودآورى بیفزاید.