درباره بورس

درباره بورس

در سایت جامع بورس ایران  اهمیت ابزارهای مالی بورس در ایران بویژه نقش آنها در گسترش بازارهای پول و سرمایه و بیشتر حواشی درباره بورس ، مورد بررسی قرار می گیرد.

بورس چیست؟

بورس به بازاری گفته می شود که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن صورت می گیرد. و هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه‌ برقرار شود و معامله‌ای صورت پذیرد بازار شکل گرفته است.

اولین بورس دنیا در قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند تشکیل شد و امروزه  اکثر کشورهای جهان دارای بازار بورس هستند. در ایران نیز در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس به تصویب رسید وشروع به کار بازار بورس ایران از ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۴۶ می باشد.

دسته بندی دارایی های بازار:

در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی مورد معامله قرار می‌گیرد.

دارایی‌های واقعی: دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و ….

دارایی‌های مالی :دارایی‌های کاغذی یا اسنادی هستند، مانند سهام و اوراق مشارکت.

و چنان که گفته شد بورس‌ بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد.

انواع بازار بورس:

انواع بازارها را می توان به سه دسته تقسیم کرد :

۱- بورس کالا

بورس کالا ، بازاری است متشکل از تعداد زیادی فروشندگان که کالای خود را عرضه می کنند و کالای مربوطه پس از بررسی‌های لازم و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه می‌گردد. در این بورس معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بورس کالایی را با نام کالایی که درآن معامله می‌شود می‌شناسند. به عنوان مثال بورس نفت، بورس گندم و…

انواع بازار کالا :

– بازار فیزیکی

– بازار فرعی

– بازار مشتقه

– بازار مالی

بازار فیزیکی:

معامله کالای فیزیکی در بازار بورس ایران از طریق مزایده انجام می گردد. مزایده یا حراج نوعی از معامله است که در ابتدا فروشنده حداقل قیمتی را که مایل است کالای خود را بفروشد اعلام می‌کند. سپس خریداران در صورت تمایل، قیمتی بالاتر از قیمت اعلام شده جهت خرید پیشنهاد می‌کنند. در ننیجه کالا به پیشنهاد ‌دهنده بالاترین قیمت فروخته می‌شود که این امر با نظارت مستقیم کارشناسان انجام می گیرد.

قراردادهای مورد معامله در بازار فیزیکی:

قرارداد نقدی: قراردادی است که پس از انجام معامله در همان موقع به صورت نقدی، پرداخت مبلغ کالا انجام می گردد.

 قرارداد نسیه: قراردادی است که پس از انجام معامله ،کالا تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید پرداخت می‌گردد.

 قرارداد سلف: قراردادی است که پس از معامله ،آن کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل می گردد و بهای آن در هنگام معامله پرداخت می شود.

معاملات در بازار فیزیکی به دو رینگ داخلی و صادراتی صورت می گیرد:

• رینگ داخلی به معامله کالاهایی که مقصد آن‏ها صرفاً بازار هدف داخل ایران است،گفته می شود.
• رینگ صادراتی به معامله کالاهایی که مقصد آن‏ها صرفاً بازار هدف بین‌المللی است، گفته می شود.

بازار فرعی:

در این بازار کالاهایی که به دلایلی از جمله عدم تداوم عرضه، نیاز به بازدید حضوری کالا جهت احراز کمیت و یا کیفیت توسط متقاضی خرید، قابل اتکا نبودن نرخ کشف شده در بورس به واسطه سهم پایین معامله در بورس نسبت به کل بازار محصول و درخواست تسویه خارج از پایاپای معامله توسط عرضه‌کننده امکان‌پذیرش و معامله در بازار فیزیکی را ندارند، قابل پذیرش و معامله می‌باشد و همانند بازار فیزیکی امکان معامله انواع قراردادها در دو رینگ داخلی و صادراتی بر روی سه دسته محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی و محصولات کشاورزی وجود دارد.

بازار مشتقه:

این بازار شامل معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله می‌باشد:

قرارداد آتی:در این نوع قرارداد ،فروشنده متعهد می‌گردد در سررسید و زمان مشخص، مقدار معینی از کالای ورد معامله را به قیمتی که در همان هنگام تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر معامله (خریدار) متعهد می‌شود، آن کالا را با همان مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به ‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. مشخصات این قرارداد بر روی یک دارایی مشخص، یکسان می‌باشد و توسط بورس پیشنهاد و به تصویب هیئت پذیرش می‌رسد.

قرارداد اختیار معامله: تفاوت این اوراق با معاملات آتی در این است که در قرارداد آتی دو طرف مهامله متعهد به خرید و فروش دارایی در سررسید می باشند ، اما در این اوراق یک نفر متعهد است (فروشنده اختیار که پول آن را گرفته ‌است) و دیگری دارای اختیار (خریدار اختیار که پول آن را به فروشنده داده است).فروشنده اوراق متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت معینی که برای آینده تعیین شده‌ است را معامله کند.

برای جلوگیری از امتناع فروشنده اختیار از انجام تعهدش، فروشنده مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس قرار می‌دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند.اوراق اختیار در بازار ثانویه قابل خرید و فروش می‌باشند.اوراق اختیار معامله می‌تواند به دو نوع اختیار فروش یا اختیارخرید تقسیم گردد.

در اختیار خرید، خریدار حق خرید یک کالا را در آینده از فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده به او بفروشد.

در اختیار فروش، خریدار حق فروش یک کالا را در آینده به فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده از او بخرد.

۲- بورس ارز

در بورس ارز ،کار خرید و فروش پول های خارجی انجام می شود. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت بسیار زیادی دارد.

۳– بورس اوراق بهادار

در بورس اوراق بهادار دارایی های مالی از جمله سهام، اوراق مشارکت و… مورد معامله قرار می گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دایمی در مکان مشخصی تشکیل می شود ، بورس اوراق بهادار می گویند.

 بازار مالی:

قرارداد سلف موازی استاندارد:

فروشنده کالا بر اساس این اوراق همانند قرارداد سلف ،بهای کالایی را که در آینده تحویل خواهد داد، به صورت نقد دریافت می‌کند. این اوراق برخلاف قرارداد سلف، بازار ثانویه دارد و دارنده اوراق می‌تواند قبل از سررسید این اوراق را در بورس بفروشد.

گواهی سپرده کالایی:

گواهی سپرده کالایی ،اوراق  بهاداری است که مالکیت دارنده  مقدار معینی کالای سپرده شده به انبار پذیرش شده در بورس کالا است و در ازای  آن قبض صادر شده  توسط انباردار را دارد. انباردار پس از ارزیابی کمی و کیفی کالای مشتری برای وی قبض انبار صادر می‌نماید. مشتری با سپرده کردن این قبض نزد اتاق پایاپای، می‌تواند این گواهی سپرده کالایی را که به پشتوانه قبض انبار صادر می‌شود در بازار ثانویه معامله نماید. مالک گواهی در طول مهلت نگهداری کالا، هر زمان که بخواهد می‌تواند به انبار مراجعه و کالا را از انبار تحویل  گیرد.

صندوق سرمایه‌گذاری کالایی:

صندوق کالایی با جذب سرمایه از طریق فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، منابع جذب شده را بر روی اوراق ‌بهادار مبتنی بر کالا سرمایه‌گذاری می‌کند. صندوق کالایی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری و خسارت‌های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری نمایند. به عبارت دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل توجهی از وجوه گردآوری شده خود را به سرمایه‌گذاری در کالایی خاص اختصاص می‌دهند و علاقه مندان به سرمایه‌گذاری در آن کالای خاص اقدام به خرید واحدهای این صندوق ها می کنند.

تعریف ای تی اف و تفاوت آن با صندوق های سرمایه گذاری

صندوق های ای تی اف یکی از محبوب ترین و پر کاربرد ترین صندوق های سرمایه گذاری هستند که امکان خرید و فروش دارایی های افراد در آن وجود دارد. این صندوق قابلیت معامله در بورس را دارد. توجه داشته باشید که امکان دارد این صندوق از چند سهم مختلف مانند؛ ارز، طلا، سکه و سهام های دیگر تشکیل شده باشد. صندوق های ای تی اف تا حدودی شبیه به دیگر صندوق های سرمایه گذاری هستند. اما علاوه بر شباهت داشتن، تفاوت هایی هم با هم دارند که در ادامه برخی از این تفاوت ها را بیان می کنیم.

معاف بودن از مالیات

معمولا در صندوق های ای تی اف انجام معاملات بدون گرفتن مالیات انجام می شود. همین امر موجب است که بین مردم محبوبیت زیادی ایجاد کند و افراد به راحتی بتوانند کار خود را اجرا کنند.

ایجاد سرعت در معاملات

با توجه به سادگی صندوق های ای تی اف می توان گفت که سرعت آن نسبت به دیگر صندوق های سرمایه گذاری بیشتر است.

قیمت عالی

یکی دیگر از مهم ترین تفاوت های صندوق ای تی اف با دیگر صندوق های سرمایه گذاری، قیمت عالی و ارزان آن در معاملات می باشد.
امکان حساب کردن لحظه ای دارایی ها
افرادی که در این صندوق ها سرمایه گذاری کرده اند، می توانند در هر زمانی اقدام به حساب کردن دارایی های خود کنند و از ارزش آن اطلاع داشته باشند.

امنیت فوق العاده

گاهی ممکن است برخی افراد از صندوق های سرمایه گذاری سوءاستفاده کنند و دارایی های مردم را بالا بکشند، اما با سرمایه گذاری در صندوق های معتبر ای تی اف دیگر نگران کلاهبرداری نباشید. این صندوق با امنیت بالایی که دارد می تواند گزینه مناسبی برای شما باشد.

امکان مشاهده وضعیت

صندوق های ای تی اف این امکان را برای سرمایه گذاران به وجود آورده است که به صورت آنلاین بتوانند وضعیت خود را مشاهده کنند و دیگر استرس و نگرانی نداشته باشند.
با توجه به ویژگی های خاصی که این صندوق دارد می توان گفت؛ ای تی اف یک گزینه خاص برای افرادی است که می خواهند ریسک کمتری را تجربه کنند. همچنین اگر قصد سرمایه گذاری در صندوق ای تی اف را دارید اما اطلاعات کافی در مورد آن ندارید می توانید؛ برای اطمینان بیشتر، مدیریت دارایی های خود را به مراکز معتبر واگذار کنید.

چرا برای سرمایه‌گذاری بورس را انتخاب کنیم؟

همه ما به دنبال آن هستیم تا پول خود را در جایی سرمایه‌گذاری کنیم که سود بیشتری برای ما داشته باشد و از قانونی بودن جایی که درآن سرمایه گذاری می کنیم ، اطمینان داشته باشیم .همچنین شفاف بودن اطلاعات درخصوص سرمایه‌گذاری موردنظر، سرعت و سهولت نقدشوندگی سرمایه برای ما حائز اهمیت است. به طور خلاصه می توان گفت که:

در انتخاب روش سرمایه‌گذاری، موارد زیر برای ما مهم است:

• کسب سود بیشتر نسبت به سایر روش‌های سرمایه‌گذاری
• حصول اطمینان از قانونی بودن روش سرمایه‌گذاری
• اطلاع از بازار مورد نظر در هر زمان (وجود شفافیت در بازار)
• قابلیت نقدشوندگی سریع و راحت

تعریف کارگزار:

کارگزاران به‌ عنوان مرکز واسطه بین خریداران و فروشندگان معامله ،عمل می کنند و در مقابل، درصدی از ارزش ناخالص معامله را تحت عنوان حق (کارمزد) کارگزاری دریافت می‌کنند. شرکت‌های کارگزاری با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار کشور به ارائه خدماتی از جمله مشاوره تخصصی، سبدگردانی، تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری، علاوه بر انجام معامله اوراق بهادار برای خریداران و فروشندگان می‌پردازند.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری:

شرکت‌های سرمایه‌گذاری نهادهای مالی هستند که وظیفه آنها طبق اساس‌نامه، سرمایه‌گذاری در سهام، سهم الشرکه، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و سایر اوراق بهادار دارای حق رای شرکت‌ها و موسسات می باشد. از دیگر وظایف این شرکت‌ها، این است که وجوه جمع‌آوری شده را در ترکیبی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنند. فعالیت این شرکت‌ها در خصوص خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی و غیر بورسی است.

هدف این شرکت‌ها کسب انتفاع بدون نفوذ قابلا ملاحظه در شرکت، موسسه یا صندوق سرمایه‌گذاری است که به دوصورت سهامی عام و خاص وجود دارد. طبق ماده ۱، بند ۲۱ قانون بازار اوراق بهادار حداقل سرمایه شرکت برای تاسیس این شرکت‌ها مبلغ یکصد میلیارد ریال است.

مشاوران سرمایه‌گذاری:

مشاوران سرمایه‌گذاری نهادهایی هستند که به اشخاص یا نهادهای دیگر در خصوص ارزش‌گذاری اوراق بهادار، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و تهیه سبد سرمایه‌گذاری، مشاوره می‌دهند.

چگونه در بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟

برای انجام معامله در بورس هر شخص حقیقی یا حقوقی نیاز به یک کارگزار رسمی و دریافت کد معاملاتی از آن کارگزاری را دارد. همان‌گونه که بانک به مشتریان خود شماره حساب می‌دهد و این شماره شناسه مشتری به شمار می‌آید و در بازار بورس نیز کد معاملاتی هر فرد شناسه او در بازار است.

همان گونه که بورس سود خوبی به  همراه  دارد، ممکن است زیان بزرگی نیز در پی داشته باشد.

به چند روش می‌توان در بازار بورس سرمایه‌گذاری کرد؟ 

روش مستقیم:

در این روش سرمایه‌گذار با توجه به دانش، تخصص و تحلیل خود اقدام به سرمایه‌گذاری و ورود به بازار می‌کند. مسئولیت سود یا زیان حاصل از سرمایه‌گذاری به‌طور مستقیم بر عهده شخص سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذارانی که به روش مستقیم سرمایه‌گذاری می کنند، در یک طبقه‌بندی بر اساس مدت زمانی که تمایل به نگهداری سرمایه خود دارند به ۴ دسته تقسیم می‌شوند:

• سهام خاصی را خریداری می‌کنند و بعد از ۳ یا ۴ ماه آن را می‌فروشند، به آن‌ها سرمایه‌گذاران کوتاه مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را خریداری می‌کنند و به مدت یک سال آن را نگه می‌دارند سپس برای فروش تصمیم می‌گیرند، به آن‌ها سرمایه‌گذاران میان مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را با قصد نگهداری بیش از یک سال خریداری می‌کنند،به آن‌ها سرمایه‌گذاران بلند مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را خریداری می‌کنند و بعد از شناسایی سود اندکی در یک هفته یا دو هفته، آن را می‌فروشند و اقدام به خرید سهام جدید یا همان سهم با قیمت جدید(پایین‌تر) می‌کنند، به آن‌ها نوسانگیر می‌گویند.

روش غیر مستقیم:

در این روش بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر، یک موسسه مالی به‌عنوان واسط عمل می‌کند. سرمایه‌گذار وجوه خود را در اختیار این موسسات مالی قرار می‌دهد و آن‌ها با بکار‌گیری تخصص، دانش و تبحر تحلیلی و مالی و همچنین تجربه خود در بازار سرمایه، فرایند سرمایه‌گذاری را به نیابت از سرمایه‌گذار انجام می‌دهند.

به سرمایه‌گذاران غیر حرفه‌ای و با درجه ریسک‌پذیری پایین که فرصت و تجربه کافی برای فعالیت مستقیم در بازار بورس را ندارند توصیه می‌شود یکی از انواع روش‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم را برای فعالیت خود در بازار سرمایه انتخاب نمایند. برای مثال صندوق‌های سرمایه‌گذاری که یکی از روش‌های این نوع سرمایه‌گذاری است با ایفای نقش واسطه‌گری مالی، سرمایه‌گذاری افراد غیر حرفه‌ای را از حالت مستقیم به حالت غیر مستقیم تبدیل می‌کند و مزایایی از جمله ریسک پایین‌تر و سود مناسب‌تر را برای سرمایه‌گذاران به دنبال دارد.

نظریه های مخالف با ایجاد رونق اقتصادی توسط بورس یا ( برخی نظریه ها که معتقدند بورس باعث تورم است)

در حال حاضر بورس به عنوان یک بازار هدفمند، نقش مهمی در توسعه به صنایع مختلف ایفا می کند. اما این بازار دارای مخالفانی است که از شفاف سازی مبادلات کالاها آسیب می بینند و دیگر مزایایی برای آن ها ندارد؛ به همین علت حمایت از بازار سرمایه و بورس جزء سیاست های مهم دولت ها می باشد. برخی افراد مخالف نظریه های منفی در مورد بورس دارند اما باید توجه داشته باشید که بازار سرمایه و بورس خود به خود باعث ایجاد تورم و مشکلات نمی ‌شود و آن چیزی که این مشکلات را به بازار سرمایه نسبت می ‌دهد برخی عوامل مانند؛ تصمیمات اشتباه دولت در زمان سقوط بازار است. در ادامه مطلب همراه ما باشید تا برخی از نظریه های مخالف با ایجاد رونق اقتصادی توسط بورس را در اختیارتان قرار دهیم.

• با توجه به نظریه بعضی از کارشناسان، اگر پولی سازی بودجه و بازار بورس در چند سال آینده ادامه پیدا کند باید منتظر تورم ‌های بسیار بالایی باشید.
• برخی دیگر نیز بر این باور اند که بالا رفتن قیمت سهام هیچ ارزش افزوده ‌ای به شرکت ‌ها نمی‌ دهد و باعث کاهش قیمت تمام شده توسط شرکت ‌ها نخواهد شد. چنین پیشامدی برای بورس نیز بسیار خطرناک است و باید از آن جلوگیری کرد.
• به گفته برخی افراد با تجربه؛ سقوط شاخص ‌های بورسی باعث خروج سرمایه بسیار زیادی از بازار سرمایه می شود. پس از آن پول خروجی در بازارهای موازی سرمایه گذاری می شود و سرمایه گذاری در بازارهای موازی نیز باعث افزایش تورم خواهند شد.
• برخی دیگر از مخالفان بر این باور اند؛ افرادی که می خواهند توسط بورس رونق اقتصادی ایجاد کنند، راه اشتباهی را در پیش گرفته اند. به گفته این افراد بورس باعث ایجاد تورم می شود و در آخر چیزی بهجز زیان به آن ها نمی رسد.

در واقع می توان گفت؛ رشد بورس باعث تورم نمی شود به دلیل این که نقدینگی موجود در بازار سرمایه گذاری صرف خرید و فروش سهام و وارد بازار دارایی سهام می شود و همین امر سبب جلوگیری از رشد نرخ تورم می شود.