حق تقدم سهام
حق تقدم سهام
افزایش سرمایه چیست؟ حق تقدم چیست؟
چگونه حق تقدم سهام خود را تبدیل به سهم کنیم؟
چگونه می‌توانیم حق تقدم سهام را بفروشیم؟
اگر شما هم سرمایه‌گذار بورسی هستید و در بازار بورس فعالیت می‌کنید، احتمالاً با واژه افزایش سرمایه آشنا هستید.
افزایش سرمایه یک فرآیند تأمین مالی برای اکثر شرکت‌های بورسی است که می‌توانند بودجه موردنیاز خود را برای اصلاح ساختار مالی و راه‌اندازی پروژه‌ها تأمین کنند.
در این مقاله قصد داریم در خصوص افزایش سرمایه شرکت‌ها و معنای حق تقدم صحبت کنیم و ببینیم حق تقدم چیست ؟ و چگونه میتوان ازآن استفاده کرد.
افزایش سرمایه
شرکت‌ها به‌منظور تأمین منابع موردنیاز برای گسترش فعالیت‌های خود و توسعه طرح‌ها، اصلاح ساختار مالی شرکت، افزایش قدرت رقابت خود و بهره‌برداری از پروژه‌های جدید اقدام به ثبت افزایش سرمایه می‌کنند.
شرکت‌های بورسی با دعوت از تمامی سهامداران به مجمع عمومی فوق‌العاده، تصمیم‌گیری در خصوص افزایش سرمایه را مطرح می‌کنند و در صورت موافقت سهامداران، افزایش سرمایه در مجمع فوق‌العاده تصویب و فرآیند ثبت افزایش سرمایه اجرایی می‌شود.
افزایش سرمایه به چهار روش زیر انجام می‌شود:
افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته (سهام جایزه)
شرکت‌ها در مجمع عادی سالیانه بخشی از سود خالص خود را تحت عنوان سود نقدی بین سهامداران تقسیم می‌کنند.
آن قسمتی از سود خالص که بین سهامداران تقسیم نمی‌شود، به‌حسابی منتقل می‌شود که به آن حساب انباشته می‌گویند. بعد از مدتی شرکت برای تأمین مالی طرح‌های توسعه‌ای خود، از این محل اقدام به افزایش سرمایه می‌کند و سرمایه‌اش را افزایش می‌دهد.
به نسبت درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام کل شرکت و سهامداران افزایش می‌یابد و قیمت سهام شرکت به همان میزان کاهش پیدا می‌کند تا ارزش بازاری شرکت ثابت بماند.
سهامداران و سرمایه‌گذاران بابت دریافت این سهام مبلغی پرداخت نمی‌کنند؛ به همین دلیل به این نوع سهام دریافت شده سهام جایزه می‌گویند.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی های شرکت
زمانی که تورم افزایش پیدا می‌کند، به‌تبع آن قیمت کالا و خدمات نیز افزایش می‌یابد. هنگامی‌که شرکت‌ها از اختلاف قیمتی بین بهای تمام شده دارایی‌های ثابت با ارزش‌های جدید و جاری این دارایی‌ها اقدام به افزایش سرمایه کنند، اصطلاحاً به آن افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت گفته می‌شود.
این روش موجب به‌روز شدن ارزش دارایی شرکت، افزایش قدرت دریافت وام توسط شرکت و همچنین باعث انضباط در صورت‌های مالی می‌گردد.
افزایش سرمایه از محل صرف سهام (سلب حق تقدم)
در این روش از افزایش سرمایه، سهامداران می‌توانند حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب کنند و سهم جدید را به سهامداران جدید واگذار کنند که به آن افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم گفته می‌شود.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران (حق تقدم سهام)
زمانی که شرکت قصد تأمین منابع مالی جدید داشته باشد، از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به ثبت افزایش سرمایه می‌کند. در این روش افزایش سرمایه، به دلیل اینکه نیازمند تأمین منابع مالی جدید است، شرکت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران فعلی شرکت می‌دهد.
به این صورت که اوراقی به نام حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می‌دهد.
در بخش قبلی با انواع افزایش سرمایه آشنا شدیم. حال با این سؤال روبه‌رو می‌شویم:
شرکت‌ها به چه صورت در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات اقدام می‌کنند؟
شرکت درصورتی‌که اندوخته یا سود انباشته نداشته باشد و یا درصورتی‌که نخواهد از این محل برای افزایش سرمایه استفاده کند، در این صورت از محل آورده نقدی سهامداران، اقدام به افزایش سرمایه می‌کند.
در این حالت از سهامداران خواسته می‌شود که مبلغی را برای افزایش سرمایه به شرکت پرداخت کنند، درواقع شرکت حق استفاده و حضور در این افزایش سرمایه را ابتدا به سهامداران می‌دهد و به آن‌ها حق تقدم سهام تخصیص می‌دهد.
درصورتی‌که سهامداران تمایل به شرکت در این افزایش سرمایه را داشته باشند، مبلغ مذکور را به‌حساب شرکت واریز می‌کنند.
چگونه حق تقدم سهام خود را به سهم تبدیل کنیم؟
درصورتی‌که سهامدار بخواهد حق تقدم خود را به سهم تبدیل کند، لازم است در یک بازه ۶۰ روزه، مبلغ اسمی سهام را معادل حق تقدمی که در اختیار دارد به حساب شرکت پرداخت کند و فرم شرکت در افزایش سرمایه را تکمیل نماید.
تمام اطلاعات اعم از زمان دوره پذیره نویسی ۶۰ روزه، شماره‌حساب شرکت و فرم افزایش سرمایه در سایت کدال اطلاع‌رسانی می‌شود.
نکته: ارزش اسمی یا ریالی، قیمتی است که بر روی هر برگه اوراق بهادار یا اوراق قرضه چاپ و منتشر می‌شود.
درج ارزش اسمی در برگه سهام به این معنا نیست که سهم موردنظر به قیمت ارزش اسمی به فروش رود؛ بلکه ممکن است به دلایل مختلف نظیر وضع بازار و شرایط شرکت، سهم باقیمت بیشتر یا کمتر از ارزش اسمی فروخته شود. در ایران ارزش اسمـی هر سهم ۱۰۰ تومان است.
مثال برای حق تقدم سهام
فرض کنید شرکتی ۵۰ درصد افزایش سرمایه می دهد. در نتیجه تعداد سهام آن شرکت نیز به همین نسبت افزایش پیدا می کند. حال فرض کنید شما ۱۰۰۰ سهم از این شرکت را قبل از افزایش سرمایه داشته اید.
در صورتی که این شرکت افزایش سرمایه بدهد و تعداد سهام شما تغییری نکند. میزان مالکیت شما در شرکت نسبت به حالت قبل از افزایش سرمایه، کاهش پیدا می کنند.
به همین دلیل، برای اینکه درصد مالکیت شما ثابت بماند، شرکت این حق را به شما می دهد که به نسبت درصد افزایش سرمایه، حق تقدم در خرید سهام جدید منتشر شده داشته باشید.
در نتیجه شما به اندازه ۵۰ درصد از تعداد سهام جدیدی که داشته اید، حق تقدم سهام خواهید داشت. پس در این حالت ۵۰۰ حق تقدم خرید سهام (۵۰% از ۱۰۰۰ سهم شما) به شما تعلق خواهد گرفت.
نحوه استفاده از حق تقدم سهام
دقت داسته باشید که فقط زمانی که شرکت سهام جدید برای فروش منتشر کند، این قضیه صادق است؛ یعنی در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی. ولی مثلا در افزایش سرمایه از محل سود انباشته، سودی که متعلق به سهامداران شرکت است تبدیل به سهام می شود.
اینجا دیکر حق تقدم سهام معنی ندارد. بعد از اینکه این افزایش شرکت در مجمع تصویب شد، یک فرم برای سهامداران ارسال می شود که به آن گواهی حق تقدم خرید سهام گفته می شود.
در این فرم اطلاعات افزایش سرمایه شرکت مشخص شده است؛ مثلا در مثال قبلی شما گواهی خرید ۵۰۰ حق تقدم خواهید داشت.
اگر شما تمایل داشته باشید که درصد مالکیت خود در شرکت را حفظ کنید و در افزایش سرمایه شرکت کنید، باید این فرم را طی مهلتی که شرکت مقرر کرده، پر کرده و برای شرکت ارسال کنید. در صورتی که این کار را انجام ندهید، از نظر شرکت شما تمایلی به شرکت در افزایش سرمایه ندارید.
پس از پرداخت مبلغ اسمی، تبدیل‌شدن حق تقدم به سهام چقدر زمان خواهد برد؟
پس از پرداخت مبلغ اسمی و بعد از اینکه افزایش سرمایه شرکت در سازمان بورس و اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید، پروسه تبدیل گواهی حق تقدم به سهم، حدود ۴ الی ۶ ماه زمان خواهد برد که به صورت خودکار صورت می‌گیرد و به پرتفوی سهامداران اضافه می‌گردد.
بعد از برگزاری مجمع فوق‌العاده و اتخاذ تصمیمات، حق تقدم سهام در سبد سهام مشتریان به‌صورت خودکار به ستون “تعداد” اضافه می‌شود و به‌محض اینکه حق تقدم در بازه ۶۰ روزه در بازار قابل معامله شد، “تعداد سپرده‌گذاری” نیز به‌روز می‌شود که امکان فروش سهام را نیز دارد.
سهامدار برای پرداخت مبلغ اسمی می‌تواند از دو روش اقدام نماید. روش اول لازم است به سایت codal.ir مراجعه کند و پس از جستجوی آگهی مربوط به افزایش سرمایه در این سایت، شماره‌حساب شرکت را جهت واریز مبلغ اسمی دریافت نماید و پس از پرداخت، فیش واریزی را برای امور سهام شرکت موردنظر فکس کند.
در روش دوم سهامدار با امور سهام شرکت تماس می‌گیرد و شماره حساب را دریافت و فیش را برای آن‌ها فکس می‌کند.
چگونه حق تقدم سهام را، قبل از تبدیل‌شدن به سهم بفروشیم؟
درصورتی‌که سهامدار تمایلی نداشته باشد در افزایش سرمایه شرکت کند و حق تقدم خود را به سهم تبدیل کند، این امکان وجود دارد که حق تقدم سهام خود را بفروش برساند.
این حق تقدم‌ها در بازه ۶۰ روزه در بازار قابل معامله هستند. در این حالت، افرادی که سهامدار نبوده‌اند نیز می‌توانند این حق تقدم‌های سهام را خریداری کنند و یا افراد سهامدار، تعداد حق تقدم خود را افزایش دهند.
دامنه نوسان حق تقدم سهام برای شرکت‌های بورسی و فرابورسی به چه میزان است؟
دامنه نوسان حق تقدم سهام برای شرکت‌های بورسی، دو برابر سهم اصلی (%۱۰±) است به‌عبارت‌دیگر این نماد در طی یک روز، می‌تواند بین مثبت ۱۰ درصد و منفی ۱۰ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل خود، نوسان داشته باشد.
همچنین دامنه نوسان برای شرکت‌های فرابورسی، برابر دامنه نوسان سهم اصلی (%۵ ±) است.
حق تقدم استفاده‌نشده به چه معناست؟ و با چه ریسک‌هایی مواجه است؟
هنگامی‌که سهامدار در بازه زمانی ۶۰ روزه، برای پذیره نویسی اقدام نکند و یا در آن بازه تعیین‌شده اقدام به فروش حق تقدم سهام خود نکند، در این صورت این حق تقدم‌ها را حق تقدم استفاده‌نشده نام‌گذاری می‌کنند.
در چنین حالتی شرکت، حق تقدم‌های استفاده‌نشده را به فروش می‌رساند و وجه حاصل از فروش را پس از کسر هزینه‌های مربوطه در بازه زمانی معمولاً یک‌ماهه به‌حساب سهامداران واریز می‌کند.
اما فروش حق تقدم استفاده‌نشده برای سهامدار با ریسک‌هایی مواجه است که در ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت:
مالکان حق تقدم سهام در قیمت فروش دارایی خود نقشی ندارند، ولی سعی شرکت در آن است که در تعیین قیمت فروش این حقتقدمها به‌صورت منصفانه عمل نماید.
از زمان پایان مهلت پذیره‌نویسی تا زمانی که شرکت بخواهد وجه حاصل از فروش حق تقدم‌های استفاده‌نشده را به سهامدار پرداخت کند، دارایی مذکور فاقد قابلیت نقد شوندگی خواهد بود.
چنانچه سرمایه‌گذار برای مدت طولانی از وضعیت دارایی خود بی‌خبر باشد، برای دسترسی به اطلاعات مرتبط با مطالبات ناشی از فروش حق‌تقدم‌های استفاده‌نشده باید با امور سهام شرکت تماس بگیرد.
چگونه از حق تقدم سهام سود بدست آوریم؟
حق تقدم به خاطر ویژگی‌های خاص خود (از جمله دامنه نوسان دوبرابری نسبت به سهم) دارای ریسک زیادی است اما میتوان با یادگیری ترفندهای معاملاتی که با تجربه و آزمون و خطا بدست آمده، حق تقدم مناسب را در زمان مناسب خریداری کرد و سود مناسبی بدست آورد.
بازی‌های زیادی در حق‌تقدم سهام انجام می‌گیرد و عدم شناخت این بازی‌ها به راحتی می‌تواند باعث زیان سنگین شود.
از طرفی میتوان با شناخت ویژگی‌های مناسب یک حق تقدم، با یک ریسک معقول، سودی بسیار بالاتر از خرید سهام همان حق‌تقدم بدست آورد.
چگونه میتوان حق‌تقدم‌های استفاده‌نشده را خریداری کرد؟
بعد از اتمام دوره ۶۰ روزه پذیره‌نویسی، با اعلام قبلی توسط شرکت، یک روز برای خریدوفروش حق‌تقدم‌های استفاده‌نشده تعیین می‌شود. سهامدارانی که قصد خرید حق‌تقدم‌های استفاده‌نشده را دارند باید علاوه بر مبلغ خرید حقتقدمها، مبلغ اسمی به ازای هر سهم را در سامانه آنلاین خود واریز کنند.
اگر حق تقدم خریداری‌شده از بازار، از نوع حق تقدم استفاده‌نشده باشد، آیا امکان فروش دارد؟
درصورتی‌که حق تقدم سهام خریداری‌شده از نوع استفاده‌نشده باشد، قابلیت فروش در بازار را ندارند؛ که در این حالت کارگزار بابت هر سهم خریداری‌شده، مبلغ اسمی را از حساب سهامدار برداشت می‌کند. درواقع فرد سهامدار لازم است به‌اندازه مبلغ اسمی هر سهم خریداری‌شده، در حساب کارگزار خود وجه کافی داشته باشد.
سخن آخر:
یکی از روش‌های تأمین مالی برای اصلاح ساختار مالی شرکت و یا توسعه طرح‌ها و پروژه‌های خود، استفاده از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران است.
در این حالت سهامداران فعلی برای شرکت در افزایش سرمایه در اولویت اول هستند؛ اما بقیه فعالین بازار سرمایه نیز می‌توانند در این افزایش سرمایه شرکت کنند.
