ترازنامه چیست؟
ترازنامه چیست؟
ترازنامه گزارشی از داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام یک شرکت در یک زمان مشخص است و مبنایی برای محاسبهی نرخهای بازگشت و ارزیابی ساختار سرمایهای شرکت به شمار میرود. در واقع ترازنامه یک صورت مالی است که تصویری لحظهای از داراییها و دیون یک شرکت و میزان سرمایهگذاری سهامداران را به نمایش میگذارد.
فرمول ثابت ترازنامه به شرح زیر است که در آن داراییها در یک طرف معادله و حاصلِجمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام در طرف دیگر آن قرار دارد:
داراییها = بدهیها + حقوق صاحبان سهام
همانطور که در فرمول بالا مشخص است و همچنین بر پایهی بدیهیات، یک شرکت باید برای پرداخت تمام چیزهایی که خواهان مالکیت آنهاست (داراییها) یا باید پول قرض کند (بدهیها) یا باید آن را از سرمایهگذاران بگیرد (حقوق صاحبان سهام).
ترازنامه، بیلان یا صورت وضعیت مالی یکی از صورتهای مالی اساسی است که وضعیت مالی یک شخصیت حسابداری (شخصیت گزارشگر) را در یک زمان مشخص نشان میدهد؛ که باید توسط یک نهاد حسابرسی تهیه گردد.
ترازنامه معمولاً در پایان یک دوره مالی تهیه میگردد. در ترازنامه سه قلم اطلاعاتی دارایی، بدهی و سرمایه مشخص میگردد. این ۳ بخش در ترازنامهها، این ایده را به سرمایهگذاران میدهد که داشتهها (داراییها) و چه دیونی (بدهیهایی) دارد و صاحبان شرکت چه مقدار سرمایهگذاری کردهاند.
ترازنامه به زبان ساده مشخص مینماید که یک مؤسسه چه میزان دارایی دارد: زمین، ساختمان، اثاثه، وجه نقد در صندوق و… همگی میزان دارایی مؤسسه را نشان میدهند.
بدهکاران به شرکت نیز جز داراییهای شرکت محسوب میگردند. زیرا بدهکاران نیز در نهایت با پرداخت پول به صندوق شرکت یا پرداختهای از نوع دیگر (چک و…) موجب افزایش دارایی شرکت میگردند.
از طرفی در ترازنامه میزان بدهی سازمان نیز مشخص میگردد. هر سازمان ممکن است به افراد مختلف بدهی داشته باشد (حساب بستانکاران) یا مؤسسه ممکن است با صدور چکهای مختلف اسناد پرداختنی مختلفی داشته باشد.
خلاصه اطلاعات بدهی مؤسسه و در نهایت سرمایه تشکیل مؤسسه نیز در قسمت بدهیهای ترازنامه مشخص میگردد. علت امر این است، که شرکت همواره به صاحب سرمایه بدهکار میباشد. در حقیقت بدهی و سرمایه دیون یک مؤسسه را به افراد حقیقی یا حقوقی دیگر مشخص میکند.
ترانامه بر اساس اصل زیر استوار است:
دارایی = بدهی + سرمایه به این اصل، معادله اصلی حسابداری میگویند.
ترازنامه یا بیلان یک گزارش یا صورت مالی است که در آن ارتباط داراییها و بدهیها و سرمایه به ترتیبی گزارش میشود که برای صاحبان مؤسسه، بستانکاران و سایر اشخاص علاقهمند به امور مالی مؤسسه مفید باشد. ترازنامه به معادلهٔ حسابداری (یعنی: دارایی = بدهی + سرمایه) شباهت کامل دارد.
مثلا اگر یک شرکت از بانک وامی ۵ ساله به مبلغ ۴ میلیون تومان بگیرد، دارایی آن شرکت -بهویژه از نظر نقدی- ۴ میلیون تومان افزایش پیدا خواهد کرد؛
بدهیهای شرکت نیز -به ویژه از نظر حساب بدهیهای بلندمدت- به میزان ۴ میلیون تومان بالا خواهد رفت و در این صورت دو طرف معادله به تعادل کشیده میشود.
اگر شرکت ۸ میلیون تومان از سرمایهگذاران دریافت کند، داراییهای آن و همینطور حقوق صاحبان سهام به همین میزان افزایش پیدا خواهد کرد.
همهی عایدی مازاد شرکت از بدهیها به حساب حقوق ذینفعان خواهد رفت که همین موضوع نشاندهندهی خالص داراییهای صاحبان است. این عایدیها در طرف داراییها به تعادل کشیده خواهد شد و بهصورت وجه نقد، سرمایهگذاری، موجودی یا سایر داراییها خود را نشان میدهد.
داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام هریک متشکل از حسابهای کوچکی هستند که مشخصات مالی شرکت را به تفصیل تشریح میکنند. این حسابها در هر صنعت تفاوت فراوانی با یکدیگر دارند و در همین شرایط میتوانند بسته به نوع کسب و کار اقتضائات متفاوتی داشته باشند.
به همین دلیل بسیاری از مدیران سراغ برونسپاری خدمات حسابداری و خدمات مالیاتی خود میروند تا بتوانند زمان ارزشمند خود را بهصورت هدفمند صرف بهبود هستهی اصلی کسبوکارشان کنند و در نهایت هزینهی کمتری هم بپردازند.
همچنین با بهرهگیری از مشاوره مالیاتی این مؤسسات، بدون نگرانی در مسیر امن مالیاتی به فعالیت خود ادامه میدهند.
اقلام ترازنامه
۱. داراییها در ترازنامه
در بخش داراییها، حسابها از بالا به پایین به ترتیب نقدینگی، یعنی بر اساس میزان سهولت تبدیل دارایی به پول نقد فهرست میشوند. داراییها به دو قسمت داراییهای جاری، یعنی داراییهایی که در طول یک سال یا کمتر به پول نقد تبدیل میشوند، و داراییهای غیرجاری یا بلندمدت، یعنی داراییهایی که مدت زمان تبدیل آنها به پول نقد بیش از یک سال است، تقسیم میشوند.
داراییهای جاری
- پول نقد یا معادل نقد: نقدترین حالت دارایی است که میتواند در شکل اوراق خزانه، گواهی سپردهی کوتاه مدت، و ارز احتیاطی باشد؛
- اوراق بهادار قابلفروش: اوراق بهادار سهام و بدهی که برای آن بازار دست به نقد وجود دارد؛
- حسابهای قابلنقد: پولی است که مشتریان به شرکت بدهکارند که شاید شامل مستمری برای حسابهای مشکوک باشد؛ چرا که میتوان همیشه انتظار داشت تعدادی از مشتریان دیون خود را پرداخت نکنند؛
- موجودی کالا: کالاهای موجود برای فروش که دارای هزینهی کمتر یا قیمت پایینی در بازار هستند؛
- مخارج پیشپرداختشده: مبالغی که پیش از این برای آنها هزینه شده است مثلا بیمه، قراردادهای تبلیغ یا اجاره.
داراییهای غیر جاری
- سرمایهگذاریهای بلند مدت: اوراق بهاداری که تا سال بعد نقدشدنی نخواهند بود؛
- داراییهای ثابت: داراییهایی ازجمله زمین، ماشینآلات، تجهیزات، ساختمان و سایر داراییهای با دوام؛
- داراییهای نامشهود: داراییهای غیرفیزیکی اما ارزشمند از قبیل مالکیت معنوی و سرقفلی. در مجموع داراییهای نامشهود تنها زمانی در ترازنامه آورده میشوند که توسط سازمان کسب شده باشند تا اینکه درون سازمان توسعه داده شده باشند؛ ارزش این داراییها ممکن است به شدت دستکم گرفته شود.
۲. بدهیها در ترازنامه
بدهی دیونی است که شرکت باید به طرفهای خارج از سازمان بپردازد و میتوانند طلب تأمینکنندگان، سود اوراق قرضهی صادره به طلبکاران، اجارهبها، تسهیلات و حقوق و دستمزد باشد.
بدهیهای جاری بدهیهایی هستند که موعد سررسید آنها در طی یک سال است و بر اساس تاریخ سررسید فهرست میشوند. بدهیهای بلندمدت هم سررسیدهای بالای یک سال دارند.
بدهیهای جاری
- بخش فعلی بدهیهای بلند مدت؛
- بدهی بانکی؛
- سود قابلپرداخت؛
- اجاره، مالیات، تسهیلات؛
- دستمزدهای قابلپرداخت؛
- پیشپرداخت به مشتریان؛
- سود سهام قابلپرداخت.
بدهیهای غیر جاری
- دیون بلندمدت: سود و اصل اوراق قرضهی صادره؛
- بدهیهای مالیاتی تعلیقشده: مالیاتهای افزوده شده که تا سال آینده پرداخت نخواهند شد.
بعضی از بدهیها در ترازنامه آورده نمیشوند. اجارهی عملیاتی نمونهای از این دست بدهیهاست.
۳. حقوق صاحبان سهام در ترازنامه
حقوق صاحبان سهام پولی است که به صاحبان کسبوکار یعنی صاحبان سهام آن اختصاص دارد. این پول با عنوان «دارایی خالص» هم شناخته میشود چرا که معادل کل داراییهای یک شرکت منهای بدهیهایی است که به غیرصاحبان سهام باید پرداخت شود.
سود انباشته، سود خالص یک شرکت است که یا بر روی کسبوکار مجددا سرمایهگذاری میشود یا برای پرداخت دیون مورد استفاده قرار میگیرد و مابقی نیز بین صاحبان سهام بهصورت سود سهام توزیع میشود.
سهام خزانهداری، سهامی است که شرکت یا آن را بازخرید میکند یا از ابتدا صادر نمیکند. این سهام را میتوان در تاریخی دیگر فروخت تا نقدینگی یا اندوخته را بالا برد و مانع تصاحب خصمانه شد.
بعضی از شرکتها اقدام به صدور سهام ممتاز میکنند که جدای از سهامهای عادی در بخش حقوق صاحبان سهام فهرست میشوند.
به سهام ممتاز یک ارزش نسبی دلخواه تخصیص داده میشود (در بعضی موارد برای سهامهای عادی هم همین کار انجام میشود) اما بهقدری کم است که هیچ باری بر روی ارزش بازاری سهمها تحمیل نمیکند.
حسابهای سهام ممتاز و سهام عادی با ضرب ارزش نسبی در تعداد سهمهای صادره محاسبه میشود.
سرمایهی پرداختشدهی اضافی یا مازاد سرمایه، نشاندهندهی مقداری است که صاحبان سهام مازاد بر حسابهای سهام عادی یا سهام ممتاز سرمایهگذاری کردهاند که بر حسب ارزش نسبی است تا قیمت بازار.
حقوق صاحبان سهام مستقیما با بازار سرمایه شرکت در ارتباط نیست: حقوق صاحبان سهام بر اساس قیمت جاری سهام است در حالی که سرمایه پرداختشده مجموع ارزشی (equity) است که با هر قیمتی خریداری شده است.
مهمترین آیتمهای ترازنامه در تجزیه و تحلیلهای اساسی
تحلیلگران و مؤسساتی که مشاوره مالی میدهند بهطور معمول کارشان را با بررسی ترازنامه آغاز میکنند. علت این است که ترازنامه تصویری لحظهای از دارایی و بدهیهای شرکت در یک نقطه از زمان است؛ نه همانند صورت سود و زیان در یک دورهی خاص زمانی. بسیاری از کارشناسان پول نقد را بهعنوان مهمترین آیتم ترازنامهی یک شرکت میدانند.
سایر آیتمهای مهم عبارتند از حسابهای دریافتی، سرمایهگذاریهای کوتاهمدت، املاک و مستقلات و تجهیزات و آیتمهای عمدهی بدهی.
چگونگی تفسیر ترازنامه
ترازنامه تصویری لحظهای از وضعیت مالی شرکت در زمانی مشخص را نمایش میدهد. ترازنامه به خودی خود نمیتواند اطلاعاتی از روندهایی را که در دورهی زمانی طولانی رخ میدهد در اختیار شما قرار بدهد.
به همین علت، آن را باید با ترازنامهی دورههای گذشته در همان سازمان مقایسه کرد. همچنین میتوان ترازنامه را با سایر کسبوکارهای همان صنعت مقایسه کرد چرا که صنایع مختلف رویکردهای خاص خود را در مسائل مالی دارند.
نسبتهای فراوانی از جمله نسبت بدهی به سهام را میتوان از ترازنامه به دست آورد که به کمک آن سرمایهگذاران میتوانند از سلامت فعالیت مالی شرکت مطلع شوند. صورت سودوزیان و صورت جریان وجوه نقد نیز اطلاعات ارزشمندی به منظور ارزیابی وضعیت مالی شرکتها به دست میدهند.
اگر به تازگی کسبوکاری را راهاندازی کردهاید یا در حال توسعهی کسبوکارتان هستید و وقت کافی برای سر و کله زدن با اعداد و ارقام این ترازنامهها را ندارید میتوانید از یک موسسه حسابداری معتبر و حرفهای کمک بگیرید.
ترازنامه را میتوان به دو شکل زیر ارائه نمود:
۱ – شکل حساب:
همانگونه که اطلاع دارید شکل حساب، مطابق حرف T در زبان انگلیسی می باشد. در این روش، سرفصل های مربوط به دارایی ها در سمت راست ترازنامه و بدهی ها و حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه نمایش داده می شود.
در این روش بیشتر بر روی معادله حسابداری تاکید میشود و باید جمع ارقام سمت راست ترازنامه با جمع اقلام سمت چپ ترازنامه برابر باشد. این نوع شکل ارائه ترازنامه، بر روی معادله حسابداری تأکید دارد. در صورت های مالی تهیه شده در ایران بیشتر از شکل حسابی برای ارائه ترازنامه استفاده میشود.
۲ – شکل گزارشی:
در این روش قسمت چپ ترازنامه یعنی حساب بدهی ها و حقوق صاحبان سهام در زیر سرفصل های دارایی آورده می شود.
اجزای تشکیلدهنده ترازنامه :
هر ترازنامهای فارغ از شکل گزارشی یا حسابی آن، باید شامل اطلاعات زیر باشد:
۱- عنوان:
عنوان ترازنامه شامل سه سطر جداگانه به شکل زیر است:
نام کامل واحد اقتصادی: که در ردیف اول عنوان نوشته می شود.
نام گزارش یا صورت حساب مالی : نام این گزارش “ترازنامه” می باشد و در دومین سطر عنوان، ذکر می شود.
تاریخ گزارش :در سطر سوم عنوان، تاریخ آخرین روزی که این گزارش نمایش می دهد، ذکر می شود. این مورد باید به تاریخ خاصی اشاره داشته باشد و نه به دوره زمانی خاصی.
به عنوان مثال باید این قسمت به شکل یکی از تاریخ های زیر نوشته شود: به تاریخ ۱۳۹۸/۱۲/۲۹ یا در تاریخ ۱۳۹۸/۱۲/۲۹
۲- واحد اندازهگیری:
واحد اندازه گیری استفاده شده جهت ثبت رویدادهای مالی، باید در ترازنامه تهیه شده نمایش داده شود. این واحد در حال حاضر در ایران ریال می باشد و در کشورهای دیگر با توجه به واحد پولی آن کشور، واحد اندازه گیری متفاوت می باشد.
۳- بخش حسابها:
در این قسمت از ترازنامه مانده هر یک از حسابهای مربوط به گروه دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام نمایش داده میشود.
در صورتی که ترازنامه به شکل حساب تهیه شده باشد، در سمت راست آن ابتدا داراییها و در سمت چپ آن، در قسمت بالا، ابتدا بدهیها و در زیر آنها حقوق صاحبان سهام نمایش داده میشود.
در صورتی که ترازنامه به شکل گزارش تهیه شده باشد ابتدا داراییها نمایش داده میشوند، بعد از آن حساب بدهیها در زیر داراییها نمایش داده میشود و در نهایت حقوق صاحبان سهام آورده میشود.
نکته: در بخش داراییها ابتدا داراییهای جاری و سپس داراییهای بلند مدت ذکر میشود و در بخش بدهیها نیز ابتدا بدهیهای جاری و سپس بدهیهای بلند مدت ذکر میگردد.
۴- جمع حسابها:
پس از وارد کردن اطلاعات در ترازنامه باید جمع نهایی هر ستون نوشته شود. در نوشتن جمع نهایی باید موارد زیر رعایت شود:
در ترازنامه به شکل حساب، جمع دوطرف ترازنامه همیشه باید با هم مساوی می باشند
در ترارنامه به شکل گزارش باید جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام با جمع دارایی ها برابر باشد.
تراز آزمایشی چیست؟
یکی از مهمترین گزارشات نرمافزار حسابداری تراز آزمایشی میباشد. تراز آزمایشی صحت ثبت اسناد و دفاتر ما را نشان میدهد.
گزارش تراز آزمایشی علاوه بر آن این امکان را فراهم میکند که مدیران و حسابداران دیدی کلی از گردش حسابها در طی یک دوره مالی داشته باشند.
تراز آزمایشی در ۷ نوع مختلف تهیه میشود.
۱ – تراز آزمایشی دو ستونی
سادهترین شکل، تراز دو ستونی است که در آن مانده تمام حسابهای دفتر کل در دو ستون بدهکار و بستانکار زیر هم ثبت میشوند. هرچند تراز ممکن است در سطوح مختلف حساب (گروه، کل، معین و تفصیل) تهیه شود.
در نهایت باید جمع ستون مانده بدهکار و ستون مانده بستانکار در تراز برابر باشد یا اصطلاحاً تراز باشد.در صورت برابری دو ستون میتوان به این نتیجه رسید که کلیه اسناد حسابداری ما تراز بوده و بطور کامل در دفتر کل ثبت شده است.
باید توجه داشت در صورتی که تراز در سطح تفصیل تهیه شود ممکن است جمع نهایی دو ستون با هم برابر نباشد دلیل نابرابری به این دلیل است که تمام حسابها سطح تفصیلی ندارند به همین دلیل حسابهایی که در سطح معین بسته شدهاند در تراز تفصیلی درج نمیشوند.
۲ – تراز آزمایشی چهارستونی
تراز آزمایشی چهار ستونی در چهار ستون تهیه میشود که دو ستون آن مانند تراز دو ستونی مانده حساب و دو ستون دیگر آن گردش حساب میباشد.
از دو ستون بدهکار و بستانکار مانده در هر سطر فقط یکی پر میشود اما ستونهای گردش هر دو همزمان میتوانند مقدار داشته باشند.
در صورت ثبت صحیح اسناد و دفتر کل در تراز چهار ستونی، مانده دو ستون گردش با هم برابر است و مانده دو ستون مانده نیز با هم برابر میباشد.تراز چهار ستونی به دلیل نشان دادن گردش حسابها در تصمیمگیریهای مدیریتی بیشتر میتواند کمک کند.
۳ – تراز آزمایشی شش ستونی
در تراز شش ستونی دو ستون دیگر برای نشان دادن گردش حساب اضافه میشود و گردش حساب پیش از دوره و طی دوره در این تراز نمایش داده میشود به همین دلیل تراز آزمایشی شش ستونی بر خلاف تراز آزمایشی دو ستونی و چهار ستونی که تا یک تاریخ مشخص تهیه می شدند در یک بازه تاریخی تهیه میشود
بطور مثال اگر شما تراز آزمایشی شش ستونی را در بازه زمانی یکم مهر ماه تا سی ام مهر ماه تهیه کنید دو ستون اول گردش حساب از ابتدای سال مالی تا تاریخ ۷/۱ دو ستون بعد گردش حساب از تاریخ ۷/۱ تا ۷/۳۰ میباشد. و دو ستون آخر نیز مانده حساب میباشد.
جمع دو ستون اول با دو ستون دوم در تراز آزمایشی شش ستونی برابر است با دو ستون اول تراز آزمایشی چهار ستونی.
۴ – تراز آزمایشی هشت ستونی
در بعضی موارد مانده ابتدای دوره نیز در دو ستون مجزا نمایش داده میشود. این رقم در اصل همان مبالغ درج شده در تراز افتتاحیه میباشد. ترازی که به این شکل تهیه شود تراز هشت ستونی میباشد.
۵ – تراز سلسله مراتبی
در این تراز سطوح پایین تر حسابها نیز نمایش داده میشود؛ مثلا سطح کل در بالا و زیر آن سطح معین و اگر معین دارای تفصیلی باشد گردش تفصیلی آنها نیز نمایش داده میشود.
۶ – تراز ده ستونی
در این تراز دو ستون جهت نمایش گردش کل به تراز هشت ستونی اضافه می شود یعنی جمع شش ستون اول تراز هشت ستونی در این ستون درج میشود.
۷ – تراز هشت ستونی با گردش کل
این تراز مانند تراز ده ستونی از روی تراز شش ستونی تهیه می شود و دو ستون جمع کل که جمع چهار ستون اول تراز شش ستونی است به تراز شش ستونی اضافه میشود.
چگونه با استفاده از ترازنامه آینده ی سهم قابل پیش بینی می شود؟
تمام سرمایه گذاران و معامله گران نیاز دارند تا پیش از انتخاب سهام مورد نظر و اقدام به سرمایه گذاری در آن، اطلاعات کافی درباره آن شرکت را برای خود کسب کنند. از این رو ترازنامه را طراحی کرده اند تا به وسیله آن صورت وضعیت مالی شرکت ها، اطلاعات خلاصه شده در خصوص دارایی ها و بدهی ها را مشاهده کنند.
در ترازنامه همیشه این معادله وجود دارد که؛ مجموع دارایی های یک شرکت برابر با مجموع بدهی و حقوق صاحبان سهام شرکت ها است. ترازنامه، تصویری از وضعیت مالی شرکت ها را در دوره زمانی ۱ ساله نشان می دهد. این ترازنامه روندی که شرکت در بلند مدت داشته است را نشان نمی دهد و برای این موضوع باید ترازنامه هر سال را با سال پیش مقایسه کرد.
انواع دارایی ها در ترازنامه
- دارایی جاری
- دارایی غیر جاری
انواع بدهی در ترازنامه
- بدهی های جاری
- بدهی های ثابت
نکات مهم در خصوص ترازنامه
- حتما ترازنامه آخرین دوره را با ترازنامه سال های قبل مقایسه کنید تا اطلاعات بیشتری کسب کنید.
- با نگاهی دقیق به ترازنامه، یک دید کلی در مورد وضعیت مالی شرکت به دست آورید و فراموش نکنید که برای واضح تر شدن وضعیت شرکت، باید آن را به اجزای کوچک تر تقسیم کنید.
- بعضی از شرکت ها در دارایی هایی مانند سهام، اوراق مشارکت و مواردی از این قبیل سرمایه گذاری می کنند. با بررسی این دارایی ها، می توانید برای خود تجزیه و تحلیل کنید که روند پیشرفت آن ها چگونه بوده است و شما هم همان راه را پیش بگیرید.
همان طور که متوجه شدید؛ ترازنامه یک ابزار بسیار مفید برای سرمایه گذاران می باشد، این ابزار نشان می دهد که یک شرکت چه میزان بدهی، دارایی و سرمایه دارد و چگونه می تواند از طریق دارایی ها، بدهی هایش را کم کند. نا گفته نماند که ترازنامه میزان مالکیت شرکت و سهامداران را هم نشان می دهد.
۱ دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
بسیار عالی